Wat zijn de vijf luister niveaus?

In de 3DMens Opleiding Coachend Coachend Werken komt het onderwerp luisteren en ‘oprechte’ aandacht regelmatig terug. Bij het thema ‘Verdieping in Gesprekken’ gebruik ik het continuüm van de vijf luisterniveaus. Ik kan de bron helaas niet meer achterhalen, maar er zijn wat dit betreft vele leermeesters.

De vijf niveaus van luisteren bij 3DMens:

Niveau 1 begint met bewust negeren. Dit is de actieve vorm van uit het contact zijn. Je bent er wel in fysieke aanwezigheid, maar luistert bewust niet, er dringt niets van wat wordt gezegd door, omdat er een focus is op iets anders. Deze focus is dan gericht op een activiteit. De bewuste vorm betekent dat je contact juist uit de weg gaat. Op telefoon of pc kijken, doorlezen in een boek of mail etc. en ook geen indruk maken dat je iemand opgemerkt hebt. Deze vorm is pijnlijk voor degene die wil dat er wordt geluisterd.
De tweede vorm is onbewust negeren. Er is nog geen contact. Van de onbewuste vorm is sprake als je nog ergens op geconcentreerd bent en iemand al tegen je begint te praten zonder dat er werkelijk aandacht is voor een gesprek. Je maakt nog even wat af, maar negeert nog even het contact. Het is dan niet zozeer de bedoeling van negeren, heeft wel dat effect. Als je signaal geeft dat je luistert ontstaat de verbinding.

Niveau 2 betekent dat je doet alsof je luistert. Het eerste deel valt niet op bij de spreker. Werkt dus subtiel, maar zal in tijd uiteindelijk opvallen. Je kunt namelijk niet te lang doen alsof. Dit is best pijnlijk. Er is sprake van contact, maar voelt al snel als ongemakkelijk. Dit luister niveau kenmerkt zich door ‘hummen’ en korte oogcontactmomenten. De meeste tijd dwalen de ogen af naar iets anders. Dit kan haast niet onopgemerkt blijven. Iemand die doet alsof zit daarom ook vaak nog in het eigen denk kader vast. In het tweede deel valt het wel op.
Tijdens een cursus die ik gaf en dit in het echt gebeurde in een oefen sessie liet ik zien hoe je dan tekstueel in kan grijpen door je taal patroon volledig te veranderen. Dus bijvoorbeeld in het Engels te praten. Je kunt ook je verhaal volledig veranderen in iets wat er totaal niet in past (‘en toen kwam er een auto en die reed tegen de paal’) of gewoonweg stilvallen of een heel scala van non verbale ingrepen, zoals een klap in de handen, een hoestbui of zelf wegdraaien….

Niveau 3 noem ik wel het zelf bewust luisteren. Voorheen selectief luisteren. Wat je doet is dat je van onbewust naar bewust luisteren gaat. Je zoekt dan naar wat je wilt horen en bekijkt of je daar een ingang bij kan krijgen bij de ander. In je brein ga je razend snel op zoek naar herkenning. Iemand zegt bijvoorbeeld dat ie op vakantie was in Ibiza en daar een Toyota heeft gehuurd. De luisteraar gaat dan bv in op Ibiza, oh daar ben ik ook geweest. Of de auto, oh een Toyota dat was mijn eerste auto…
Bij dit luister niveau is er wel degelijk contact. Je luister actie is dan gericht op ‘waar kan ik het onderwerp draaien of in mijn richting krijgen. Je kent ze wel de types die elke gelegenheid grijpen om het verhaal naar zichzelf te draaien en vervolgens kom je er niet meer tussen. Mijn tip: Onderbreek zo snel mogelijk en zeg dat je eerst je verhaal af wil maken.

Niveau 4 is met oprechte aandacht aanwezig zijn. Ik noem dit ook wel sympathisch luisteren. Je kijkt aan, je beweegt een beetje mee in het verhaal in je mimiek en luistert naar wat er echt vertelt en bedoeld wordt. Bij coaching kijk je dan of er iets zichtbaar wordt van het onderwerp waar iemand mee worstelt. Je toont begrip, maar kijkt ook al verder of je er iets mee kan. De redders kijken dan of ze ergens mee kunnen helpen. Gevaar is daarmee wel dat ze ‘invullen’. Als er geen hulp gewenst wordt sla je de plank mis. Dit luister niveau wordt gekenmerkt dat de spreker het besef heeft dat er vanuit oprecht contact wordt geluisterd. Let erop dat ook in deze fase variaties zijn die het contact kunnen verbreken naar een lager luisterniveau.

Niveau 5 noemen we het empathisch luisteren. Hierbij ben je daadwerkelijk in contact met de ander. Je leeft je in het verhaal in, voelt dezelfde emoties (spiegelneuronen gaan werken). Je vraagt door, toont op het juiste moment belangstelling, weet te verdiepen en maakt de beweging van sympathie naar empathie. Er is een verschuiving van het Ik referentie kader (1ste dimensie) naar het JIJ referentie kader (2de dimensie). Je verplaatst jezelf naar de ander. Dit wordt ervaren door beiden. De aandachtsvelden zitten ‘in elkaar’. Bij 3DMens noemen we dit ook wel de derde dimensie (de WIJ). Dit is het gebied waar je het gevoel hebt om een te zijn. Andere woorden zijn ook wel synergie of flow ervaring.

Vergeet niet dat onze dagelijkse (werk) gesprekken voor 95% op niveau 1, 2 of 3 zitten. Als je als coach of therapeut werkt zal dit anders liggen, want dan wordt verwacht dat je niveau 4 en 5 op zijn minst verstaat.

Kun je ineens van 1 naar 5?

Dat kan niet. Er is altijd sprake van een gespreksopbouw die loopt van ‘uit contact’ naar ‘in contact’. Dat kan wel redelijk snel, maar hangt dan ook af van de mate van vertrouwen.

Voor nu…, even genoeg geluisterd. Pas dit morgen in alle vormen toe. Doe er vooral ervaring mee op. Kijk vooral naar het effect. Heb je het gewenste effect, dan houden zo. Krijg je niet het effect dat je wilt, lees dan dit artikel nog eens.

Meedoen met Coachend Werken? Neem contact op met contact formulier of kijk bij tabblad Opleidingen.

Zelf bijzondere ervaringen hiermee? Schrijf me gerust op info@3dmens.nl.