Dramadriehoek

Drama op de werkvloer

Hoe groeit het drama op de werkvloer? Artikel over drama en gezondheid en de illusie dat werkrelaties ondergeschikt zijn aan resultaat.

Gezond Samenwerken

Zodra de Dramadriehoek op de werkvloer gaat spelen spreek ik over gezondheid. Waarom? Omdat de gezondheid in allerlei vormen onder druk komt te staan en daarmee ook de verwachte resultaten.

De Dramadriehoek is een samenspel van zogenaamde Ego Rollen die je onbewust aanneemt. Deze Rollen ‘speel’ je als het ware uit in het contact met anderen. Van directiekamer tot werkvloer…, je ziet de Rollen die we aannemen als je weet hoe dit werkt. Je ziet hoe dit effect heeft op de effectiviteit en de gezondheid. Voor iedereen die gezond wil samenwerken raad ik aan je in deze materie te verdiepen en de tips te gebruiken.

In dit eerste deel leg ik de Rollen uit en krijg je inzicht in hoe Spelpatronen in relaties ontstaan. Hiervoor gebruik ik de Gezonde Lijn.

De Gezonde Lijn: De virtuele lijn tussen gezond en ongezond is een leerlijn die mensen in teams moeten maken. De Dramadriehoek speelt in alle fasen van team ontwikkeling en hoe samenwerkingen daadwerkelijk werken. Onbewust zijn er patronen die al snel als gewoontes worden gezien. Groei of het potentieel tot groei worden niet meer onderkent. Dit leidt tot vormen van individualiteit (eilandjes). Onbewust speelt dan al de Dramadriehoek.

Egorollen De Dramadriehoek is bedacht door Stephen Karpman M.D. en direct gerelateerd aan de Transactionele Analyse (afgekort de TA van Eric Berne). Berne maakt in de TA een onderverdeling van ons gedrag en handelen naar Egoposities. Inzicht over deze posities heb je nodig om de Dramadriehoek  te begrijpen.
De Egoposities: Ouder (O), Volwassen (V) en Kind (K). Vanuit die posities wordt gecommuniceerd. Hij noemt de verbindingen die er worden gelegd in de communicatie tussen de ego posities van twee verschillende mensen Transacties. Deze Transacties zijn ‘eenheden van communicatie’. Alle Transacties tezamen vormen de communicatie en ook de manier waarop deze wordt geïnterpreteerd. Die interpretatie noemt hij een Strook en is een vorm van aandacht. Aandacht krijgen heb je al jong geleerd en waar positieve Strooks niet werkten, heb je onbewust wellicht gekozen voor negatieve Strooks. We hebben ze nodig om ons bestaan te erkennen. Alles beter dan zonder te leven, want dat zou betekenen dat je niet bestaat!

Stephen Karpman heeft de theorie bedacht om deze posities Egorollen te noemen die we (onbewust) aannemen. Het betreft Redder en Aanklager (beide zijn Ouder rollen of anders gezegd ‘boven’ rollen, waarbij er iets gebeurt met macht en superioriteit en oordeel) en Slachtoffer (is een Kind rol of ‘onder’ rol en speelt onmacht en onderdanigheid). Iedere rol is in zijn uitleg negatief, dus negatieve Strooks.
Negatief? Omdat het rollen zijn waarin mensen boos, geïrriteerd, lusteloos, wanhopig, verdrietig, afhankelijk etc. zijn. Ze kosten energie en vermoeien. De manier van Aandacht is negatief en gebaseerd op Boven en Onder (macht en onmacht) principes. Daar begint het doorgronden!

Spel Eric Berne bedacht de naam Spel (zijn boek ‘Games People Play’). We spelen eigenlijke Spelletjes als niet duidelijk is hoe macht en onmacht onbewust doorwerkt op onze gevoelens. Deze gevoelens zijn vaak oude gevoelens die we kennen uit onze geschiedenis, maar die bij Volwassenheid anders benut kunnen worden. De transacties die wij uitsturen vanuit onze egoposities zijn niet altijd helder. Er wordt gecommuniceerd met bijbedoelingen. Deze bijbedoelingen maken het Spel tot drama. Dit drama zie je op de werkvloer. Hoe? Simpel: iemand laat je niet uitpraten, iemand heeft commentaar op je gedrag, iemand gebruikt vage taal, je hebt een naar gevoel na afloop van een gesprek, iemand stelt zich telkens nederig op, iemand gedraagt zich arrogant etc.

In de TA analyseren we precies wat er gebeurd en kijken we naar patronen. We zoeken naar het Spel dat mensen onbewust met elkaar spelen. Dat onbewuste proces is in de Dramadriehoek aanleiding voor energie verlies en leidt uiteindelijk tot escalatie. Dit loopt niet goed af als niet tijdig wordt ingegrepen.

Drie Dimensies. 3DMens gebruikt de drie dimensies. De IK (1ste positie) de JIJ (2de positie) en de WIJ (3de positie). Tussen IK en JIJ vindt communicatie plaats. Als je dat leert te onderzoeken (transacties analyseren) en weet hoe de gelaagdheid doorwerkt in samenwerking vergroot dat het werkplezier en het resultaat. Teams en organisaties zijn ermee gebaat de focus te hebben op hun TAAK. De onderlinge en onderliggende interacties verstoren de relaties en de effectiviteit op de taak. 3DMens coacht om dat te gebruiken voor het bereiken van de derde dimensie. Leren (met 3DMens) betekent ontwikkelen op die interacties, waardoor de dramadriehoeken (Spel) minder kans krijgen.

Zegelkaart Dit is ook bedacht door Eric Berne. Je bouwt een verzameling zegels op die aan het eind ingewisseld worden door een zogenaamde Pay Off. De uitbetaling is negatief. Spel leidt altijd tot een negatieve uitkomst. Een verzameling dramazegels heeft geen goede uitkomst. Het wordt persoonlijk (drama). De emotionele bankrekening raakt op een negatieve manier vol. De relatie en de effectiviteit staat onder druk. Meestal wordt een van Rollen (Aanklager, Redder of Slachtoffer) prominent. Je kan daarmee ook voorspellen hoe de ander reageert! Dramadriehoeken zijn dus voorspelbaar en daarom wordt een zegelkaart ook voorspelbaar.

Censuur Als we in een Dramadriehoek zitten zijn we daar niet bewust van. Het lijkt gewoon te gebeuren. Het overkomt je. Je censureert namelijk ook. Je zegt niet wat er werkelijk van binnen gebeurt. Censuur kun je herkennen doordat je pas later de emoties hebt of omdat je ze in het hier en nu niet herkent. Het begin van Drama…

Inzicht ontwikkelen De Dramadriehoek helpt bij het inzichtelijk krijgen van drama patronen in interacties tussen mensen. Vele oorzaken van samenwerkingsproblemen, ineffectiviteit, conflicten etc. zijn gelegen in onze interactie. Als je daarin leert over de gelaagdheid van onze transacties (verbaal en non verbaal) en de oorzaken kent in jouw jaarringen(1)
(Waarom neem ik het voortouw? Waarom wil ik aardig gevonden worden? Waarom moet ik sterk zijn? Waarom doe ik mijn best voor anderen? Waarom wil ik de beste zijn, Waarom moet ik het perfect hebben? Etc.) dan kun je uit de Dramadriehoek stappen.

Rolverwisseling De rollen wisselen snel, in microseconden. De rollen hebben ook altijd elkaar nodig. Het doorzien van dramadriehoeken in onze communicatie maakt je krachtiger en bewuster in je communicatie. Het voorkomt een volle kaart! Dat helpt in zowel je prive als professionele communicatie. Het doorzien van je eigen rolverwisseling, van bv Redder naar Aanklager en dan naar Slachtoffer geeft je het bewustzijn om het ZELF anders te doen.

Doorbreken De kracht van uit de driehoek stappen zit in Volwassen gedrag. In de TA is de V positie bewust van het eigen handelen in O en K. Dit bewustzijn maakt mensen in staat het patroon te doorbreken. Meer bewust van het Hier en Nu. Beter in staat gebruik te maken van wat er in het hier en nu gebeurt, dat te benoemen en een situatie ‘lerend’ te maken. En keuze maken voor positieve ‘strooks’ vanuit O of K. Feedback krijgt zo een hele andere dynamiek! Vaak heb je dat al een tijdje in de gaten maar durft het dan niet meer te bespreken.

Positieve rollen De rollen zijn positief als je ze kunt invullen vanuit een Zorgzame rol, Assertieve rol en Kwetsbare rol. Hierin zijn er geen miskenningen en minder impliciete behoefte aan erkenning die meespelen en is er bewustzijn op eigen gevoel en wat nodig is. Je brengt ook anderen in beweging!

Gezond Team

Bij 3DMens doorloop je zelf of met jouw team de Gezonde lijn. Je stelt dan samen vast waar dramadriehoeken hun werk doen. Het bewustzijn neemt toe om de Strooks samen te analyseren en daarvan te leren. De relaties krijgen een verdieping en verstoringen worden eerder herkent en aangepakt. Doorbreken van die Spelpatronen kun je door:
– Het Spel te benoemen tussen jou en de ander.
– Je haalt de angel uit het Spel door jouw gevoel (rotgevoel) te bespreken
– Het Spel opgeven, kan ook, dan ga je weg!
– Volwassen ego positie inschakelen (waar ben ik mij NU bewust van, wat is NU het effect op mij, verstandelijk en gevoelsmatig).
– Zeg eerlijk wat je gedachten en gevoelens zijn!
– Intimiteit ‘oproepen’. D.w.z. door wat je hierboven doet doorbreek je het Spelkarakter door in het hier en nu te zijn en echt het aller intiemste wat jij hebt te benoemen.
– daadwerkelijk anders kijken, doen en benoemen (1ste dimensie verandering)
– niet overdrijven of bagatelliseren
– positieve strooks vragen/geven
– humor en plezier hebben
– jezelf en de ander vergeven

 

In het volgende deel werk ik voorbeelden uit waarbij de Dramadriehoek zijn werk doet. Kijk ondertussen eens in jouw werkomgeving waar je al dramadriehoeken herkent bij jezelf of bij anderen.

(1) jaarringen worden bij 3DMens gebruikt als symboliek bij persoonlijk leren.